Naast het Grote Beleg van 1565 is de Tweede Wereldoorlog de periode uit Malta’s geschiedenis waarover het meest geschreven is. De strategische ligging van de eilanden zorgden er opnieuw voor dat ze zich midden op het oorlogstoneel van het Middellandse Zeegebied bevonden: Malta was een sleutelpost die de geallieerden gebruikten om hun troepen in Noord-Afrika te bevoorraden en vanwaaruit zij hun uiteindelijke aanval op het vasteland van Italië konden inzetten.

Maar voordat het zover was, kregen de eilanden een van de zwaarste bombardementen uit de Tweede Wereldoorlog te verduren. Het Maltese volk kreeg na afloop van de oorlog een uniek blijk van erkenning voor de moed van de bevolking als geheel: het George Cross, de hoogste Britse oorlogsonderscheiding voor burgers. Maar de eilanden zijn zwaar gehavend uit de oorlog gekomen. Malta heeft het record voor de zwaarste continue bomaanvallen die een land ooit te verduren kreeg: 154 dagen en nachten, met in totaal 6.700 ton aan bommen.

De Britten wisten niet zeker of ze Malta wel goed konden beschermen of konden behouden. Hoewel Malta een perfecte strategische locatie heeft, is het ook een moeilijk verdedigbare plek. In zijn functie van First Lord of the Admiralty besloot Winston Churchill dat Malta cruciaal was voor zijn oorlogsplannen en belangrijk voor de aanvoerlijnen.

Malta werd met een schok de oorlog in gesleurd. De dag nadat Mussolini de oorlog had verklaard, op 10 juni 1940, vielen Italiaanse bommenwerpers Valletta en de nabijgelegen havens aan. De Britten hadden slechts drie tweedekkers op de eilanden, met de bijnamen Geloof, Hoop en Liefde. Het vliegtuig ‘Geloof’ (Faith) is nu gerestaureerd en is te bezichtigen in het Nationale Oorlogsmuseum in Fort Sint Elmo, Valletta.

Malta werd een basis voor de geallieerden om aanvallen uit te voeren op de Italiaanse lucht- en marinebases en op vijandelijke schepen die de aanvoerroutes naar Noord-Afrika gebruikten. Als ‘tegenprestatie’ lagen de eilanden constant onder vijandelijk vuur. Zoals Churchill voorspelde, was Malta van cruciaal belang om de opmars van de vijandelijke troepen in Noord-Afrika te stuiten. Maar het betaalde daarvoor wel een hoge prijs.

De eilanden stonden altijd al hoog op het verlanglijstje van de vijand. Stuka-bommenwerpers vlogen vanaf Sicilië naar Malta om de eilanden op de knieën te krijgen. Malta’s record van de zwaarste doorstane bombardementen stamt uit 1942 en staat bekend als ‘Het beleg van Malta’: de twintigste-eeuwse variant van het Grote Beleg van 1565. Van april tot en met de zomer dat jaar kregen de eilanden het extreem zwaar te verduren en moesten ze bijna capituleren.

Als door een wonder lukte het een bevoorradingskonvooi, of beter gezegd: wat daarvan over was, om op 15 augustus de Grand Harbour te bereiken. De zwaar beschadigde olietanker Ohio en een paar oorlogsschepen met karige rantsoenen behoedden de eilanden voor overgave en voor de hongerdood. De schepen werden het Santa Marija-konvooi genoemd, omdat 15 augustus het religieuze feest van de In 1943 was Malta een van de bases vanwaaruit de geallieerden Sicilië binnenvielen en later verder Italië binnentrokken. De Italiaanse marine gaf zich op 8 september over. Dit was toevallig precies dezelfde dag als waarop er een einde kwam aan het Grote Beleg, 378 jaar eerder!

Tegen het einde van de oorlog waren de eilanden economisch en fysiek verwoest. In 1947 kregen de eilanden omgerekend bijna 50 miljoen euro voor de wederopbouw. Maar het zou nog tientallen jaren duren voordat de laatste Britse troepen uiteindelijk in 1979 Malta verlieten en er was nog veel herstructurering nodig om de economie weer op te bouwen.